Giới quân sự quốc tế cho rằng, trong lịch sử chiến tranh đương đại có lẽ không có trận chiến nào có thể sánh được với trận nhà máy thép Azovstal. Ngay sau khi cuộc chiến ở khu vực Mariupol bắt đầu, một số lượng lớn quân trú phòng Ukraine đã bắt đầu co cụm vào trong pháo đài ngầm của nhà máy này.

Khi trả lời phỏng vấn báo chí nước ngoài, ông giám đốc nhà máy thép Azovstal đã giới thiệu chi tiết về tình hình của nhà máy. Đây quả là một pháo đài khổng lồ dưới lòng đất có sức chứa hàng vạn người. Nó vốn là một công sự phòng không được xây dựng từ thời Liên Xô, có thể chống lại sức công phá trực tiếp của bom nguyên tử. Nhưng sau khi Liên Xô tan rã, về cơ bản nó đã bị bỏ hoang. Sau khi Nga sáp nhập Crimea, nhà máy này đã được Tiểu đoàn Azov cực hữu sửa chữa và cải tạo, cuối cùng đã trở thành một pháo đài vững chắc có thể phòng thủ trong một thời gian dài.

Sau khi quân đội Nga chiếm tất cả các khu vực đô thị và ngoại ô của Mariupol, tàn dư của Quân đội Ukraine đã rút xuống pháo đài ngầm và lợi dụng các nhà xưởng và tòa nhà trên mặt đất làm vị trí bám trụ. Nhờ vậy, nhà máy thép Azovstal đã trở thành một vị trí thực sự vững chắc, đồng thời nó cũng trở thành một "khúc xương cứng" mà quân đội Nga không nhằn được.

Vì sao quân đội Nga đánh mãi không chiếm được nhà máy thép Azovstal luôn là vấn đề khiến nhiều người khó hiểu. Thực tế có bốn vấn đề chủ yếu: Thứ nhất, Nhà máy có thể được coi là một pháo đài quân sự cực kỳ vững chắc. Trên mặt đất có các nhà xưởng dày đặc, kiên cố, bên dưới là các công sự ngầm khổng lồ, thiết bị hoàn chỉnh, dự trữ đầy đủ, hệ thống cấp điện, cấp nước, sinh hoạt hoàn thiện nên có thể duy trì được thời gian chiến đấu và bảo đảm an ninh lâu dài. Vì ban đầu nó được thiết kế và xây dựng để chống lại các đòn tấn công trực tiếp của bom nguyên tử, nên tên lửa và bom thông thường khó có thể phá hủy nó.

Thứ hai, lực lượng phòng thủ trên mặt đất dựa vào các nhà xưởng chắc chắn và các loại thiết bị khác nhau trong các nhà máy thép để phòng ngự, điều này khiến cho nó dễ thủ khó công. Chính vì thế, quân đội Nga thực sự khó có thể từ mặt đất tiến vào, thanh lọc và chiếm đóng. Do đó, ông Putin cách đây vài ngày đã ra lệnh dừng các hoạt động tấn công mặt đất, và chủ yếu sử dụng các phương tiện bao vây và ném bom để bức hàng.

Thứ ba, quân đội Nga bị hạn chế bởi các yêu cầu nhân đạo. Một số lượng lớn dân thường đã bị Tiểu đoàn Azov mà Nga xác định là “phá‌t xí‌t mới” bắt cóc và mắc kẹt trong pháo đài ngầm, quân đội Nga không thể dùng các biện pháp tiêu diệt để tấn công. Mãi đến khi dân thường được sơ tán dần, quân đội Nga mới thực hiện các biện pháp mãnh liệt hơn để buộc quân trú phòng đầu hàng.

Thứ tư, ông Putin muốn vây bắt được những "con cá lớn". Nhiều binh lính và sĩ quan Ukraine đầu hàng trước đó đã khai bên trong nhà máy có các sĩ quan và binh sĩ NATO. Hơn nữa, từ những tin tức hư hư thực thực từ mọi khía cạnh, từ sự quan tâm của ông Zelensky, NATO, lãnh đạo các nước phương Tây như Tổng thống Pháp và Thủ tướng Anh đối với những người cố thủ; từ những phương pháp giải cứu cảm tử lặp đi lặp lại trước đây của quân đội Ukraine, có thể những người cố thủ trong nhà máy thép Azovstal, không chỉ có quân đội Ukraine, mà là binh lính và lính đánh thuê của các nước NATO?

Sau hết là vấn đề lạ lùng nhất: Tại sao lực lượng tử thủ lại đầu hàng một cách đột ngột và bất ngờ như vậy?

Quân đội Nga đã kiểm soát toàn bộ nhà máy Thép Azovstal

Một nguyên nhân quan trọng nhất là họ thực sự không trụ được nữa. Sau khi sơ tán hầu hết dân thường bị mắc kẹt trong pháo đài ngầm, quân đội Nga trong mấy ngày qua đã tăng cường mạnh mẽ nỗ lực ném bom và tấn công, đặc biệt là sử dụng bom phốt pho trắng nhiệt độ cao có sức tàn phá khủng khiếp.

Ngoài ra còn có một nguyên nhân chính rất có thể đã xảy ra, đó là quân phòng thủ đã sơ tán thành công những “con cá lớn” quan trọng nhất qua lối đi ra biển. Một số người thì suy đoán rằng các "cá lớn" đã bị giết người diệt khẩu theo lệnh trên và quân phòng thủ lúc này có thể đầu hàng. Nhưng toàn bộ vấn đề này cho đến ngày nay vẫn còn là một bí ẩn và e rằng nó sẽ trở thành điều kiện mặc cả giữa Mỹ và Nga.