Với hơn 244.000 ca dương tính với Covid-19 và gần 35.000 ca t‌ử von‌g, Italy là một trong những nước bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi dịch viêm phổi cấp do virus corona chủng mới gây ra.

Những thiệt hại kinh tế từ chính sách giãn cách xã hội nhằm chống sự lây lan của virus corona tại Italy khiến bà Anita Paris, một góa phụ 75 tuổi, gần như khánh kiệt.

Trước đây, nguồn chu cấp chính cho bà Paris đến từ người con trai làm nghề thợ cơ khí, nhưng đại dịch ập đến khiến ông không thể làm việc được. Khoản lương hưu ít ỏi của bà Paris không đủ để trang trải cuộc sống hàng ngày. Bà chỉ còn biết trông đợi vào những khoản phúc lợi xã hội mà chính phủ rót xuống, song bà đợi mãi mà vẫn chưa nhận được bất kỳ sự hỗ trợ nào.

Bế tắc trước tình cảnh ngặt nghèo, bà Paris quyết định tìm đến một mạng lưới tín dụng đen mà người dân Italy vốn xem là điểm tựa mỗi khi những thảm họa ập đến, bất kể chiến tranh, đói nghèo, dịch bệnh hay suy thoái kinh tế.

Theo bà Paris kể lại, bà đã lục lọi khắp nhà để tìm kiếm “nhẫn, dây chuyền, vòng đeo tay, nói chung là tất cả những gì tôi còn sở hữu” rồi đem tới những cửa hiệu cầm đồ, vốn đã dần dà trở thành một phần của hệ thống tài chính - ngân hàng tại Italy.

“Tôi phải chi trả nhiều thứ để có thể sống qua ngày”, bà Paris nói sau khi cầm cố tư trang trong tại một tiệm cầm đồ có trụ sở bên trong một tòa cung điện xây dưng theo phong cách baroque có tuổi đời trên 400 năm. “Tôi phải cầm cự được ít nhất là đến cuối tháng”.

Tín dụng đen trỗi dậy

Bức tranh kinh tế của quốc gia thuộc Nam Âu này đang hết sức ảm đạm. Các ngân hàng gánh đầy những khoản nợ xấu và không đủ khả năng gia hạn tín dụng. Các gói viện trợ trị giá hàng tỷ euro sẽ hết hạn vào cuối hè này. Nền kinh tế Italy ước tính sụt giảm khoảng 13% trong năm nay.

Nỗi lo lắng của người dân đất nước hình chiếc ủng trở nên hữu hình, được thể hiện qua những dòng người chen chúc xếp hàng trước các cửa hiệu cầm đồ.

Nỗi lo mất việc, buôn bán ế ẩm, du lịch đình trệ do đại dịch đã đẩy người Italy quay trở lại với hình thức tín dụng thế chấp tài sản, làm sống dậy hệ thống tín dụng đen vốn đã tồn tại trong nhiều thế kỷ ở quốc gia này.

Người dân Italy chen chúc tại các cửa hiệu cầm đồ. Ảnh: Gianni Cipriano.

Theo những nhà quản lý của các tiệm cầm đồ, ngay sau khi trạng thái phong tỏa có hiệu lực trên khắp Italy, người dân đổ xô đi thế chấp tài sản, làm các hoạt động của hình thức tín dụng này tăng đến 30%.

“Vào mùa thu, tình hình tài chính sẽ còn thảm hơn nữa”, ông Rainer Steger, Tổng giám đốc Tập đoàn cầm đồ Affide, cho hay. “Nhưng có lẽ chúng tôi cho thể phần nào giúp cho tình hình khá khẩm hơn”.

Khác với hình ảnh những tiệm cầm đồ thường thấy trên màn ảnh với kính chống đạn, mã tấu, súng và những người lính gác bặm trợn, những hiệu cầm đồ ở Italy đã trở thành một phần của hệ thống ngân hàng nước này trong nhiều thế kỷ. Ngồi trong văn phòng ở Rome với bộ vest lịch thiệp, trông ông Steger không khác gì một người quản lý ngân hàng cả.

Bề dày lịch sử và ảnh hưởng lên bức tranh kinh tế

Những tiệm cầm đồ đầu tiên tại Italy xuất hiện từ thời Trung cổ, khi những người đổi tiền ở vùng Lombardy bắt đầu tiếp nhận tài sản như một hình thức trao đổi tiền tệ.

Trong một nỗ lực chống lại nạn cho vay nặng lãi, những nhà thờ Công giáo vào thế kỷ 15 đã gộp tiền của những người giàu có trong vùng lại và lập nên một quỹ, dùng để cho người nghèo vay tiền, từ đó đem lại lợi tức cho những người bỏ tiền vào quỹ. Cho đến nay, những doanh nghiệp theo mô hình này vẫn là một phần không thể tách rời của hệ thống tài chính Italy.

Các hoạt động đấu giá những tài sản có giá trị như ngà voi, đồ trang sức quý giá hay di vật của người nổi tiếng cũng được liệt vào danh sách những “con gà đẻ trứng vàng” được các hiệu cầm đồ khai thác triệt để.

Bên trong phòng thẩm định tại một cửa hiệu cầm đồ ở Italy. Ảnh: Gianni Cipriano.

Mạng lưới các tiệm cầm đồ được thiết lập một cách chặt chẽ, hình thành nên các “đế chế” doanh nghiệp có quy mô không thua kém các tổ chức ngân hàng khác. Dorotheum, công ty mẹ của Affide, có tuổi đời trên 300 năm, hiện có hơn 40 chi nhánh khắp Italy.

Với bề dày lịch sử cộng với ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, mạng lưới các hiệu cầm đồ tại Italy đang phần nào chi phối nhiều mảng hoạt động quan trọng của ngành tài chính - ngân hàng nước này.

Ông Steger cho rằng các ngân hàng lớn đã chọn sai thời điểm để quay lưng với hệ thống cầm đồ - một trong những trụ cột đã nhiều lần nâng đỡ ngành ngân hàng mỗi khi họ lâm vào khủng hoảng. Ông Steger cũng nhấn mạnh rằng sự khủng hoảng kinh tế đang tới gần sẽ kéo theo nhu cầu “vay nóng” tiền mặt.