Điều tưởng như hoang tưởng ấy lại có thể trở thành sự thật qua những đôi bàn tay chăm chỉ, kiên nhẫn và khéo léo của chị em phụ nữ Bắc Ninh. Họ không chỉ biến rác thành... tiền, thành “tài nguyên”, thành “tài sản”, tạo ra lợi ích cho xã hội mà còn mở ra hướng giải quyết cho bài toán khó về xử ý ô nhiễm môi trường, để rác không còn là nỗi ám ảnh, là vấn nạn nhức nhối của xã hội!
“Sinh kế” bằng chế phẩm từ... rác
Đến thăm thôn Phượng Trì (thị trấn Thứa, Lương Tài), hình ảnh ấn tượng đầu tiên đối với chúng tôi là những đường hoa đủ màu sắc, uốn lượn theo các cung đường, những vườn rau xanh mướt, sáng bừng sức sống. “Đây là thành quả từ khi triển khai mô hình trồng rau từ việc thu gom, phân loại rác và ủ phân vi sinh để bón cho cây trồng của tổ phụ nữ “Sinh kế” không chỉ gắn kết tình làng, nghĩa xóm, góp phần bảo vệ môi trường sống mà còn giúp hội viên, phụ nữ cùng thi đua phát triển kinh tế. Việc thu gom, phân loại và ủ rác thải sinh hoạt thành chế phẩm vi sinh IMO để bón cho cây trồng giúp hội viên phụ nữ và người dân tạo thói quen phân loại rác thải ngay tại hộ gia đình”- chị Phạm Thị Vẻ, Chủ tịch Hội LHPN thị trấn Thứa hào hứng chia sẻ.
Tổ phụ nữ “Sinh kế” thôn Phượng Trì được thành lập có trách nhiệm tuyên truyền, vận động các gia đình phân loại rác thải, làm vi sinh và hướng dẫn các hội viên và nhân dân thực hiện theo đúng quy trình. Đối với rác hữu cơ như cây cỏ, gốc và lá rau củ, sau khi thu gom được trộn với chế phẩm vi sinh theo tỷ lệ nhất định để tạo phân bón cho cây, rau màu và chăm sóc cho “Đường hoa phụ nữ” luôn rực rỡ. Các loại rác vô cơ có thể tái chế sẽ được thu gom để bán phế liệu gây quỹ hoạt động, hỗ trợ con giống, tặng quà cho phụ nữ và trẻ em khó khăn.
Với chất lượng tốt, bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm, các loại rau màu do hội viên phụ nữ gieo trồng, canh tác được người dân tin tưởng đặt mua hằng ngày. Trước đây, mỗi ngày thôn Phượng Trì phải thu gom 2 xe rác không được phân loại, nhưng từ khi triển khai mô hình, lượng rác thải phải thu gom giảm hẳn. Đặc biệt, người dân không còn tình trạng vứt, đổ rác bừa bãi ở rìa đường, các bờ kênh mương, tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp, trong lành cho thôn xóm.
Từ hiệu quả thiết thực của mô hình, các gia đình hào hứng, giúp nhau nhân rộng cách làm. Đến nay, mô hình “Sinh kế” thu hút gần 90% hộ gia đình trong thôn tự giác thực hiện thu gom, phân loại rác thải và làm theo mô hình. Nhiều hộ học hỏi và tự ủ phân vi sinh tại nhà để chăm bón cho rau màu, cây trồng, hoa trái trong vườn.
Phát huy cách làm sáng tạo từ những đường hoa, hội viên phụ nữ thị trấn Gia Bình có ý tưởng trồng “Đường cây dược liệu” vừa làm đẹp cảnh quan môi trường, vừa có nguồn dược liệu quý, giúp chị em có thêm thu nhập. Với những nguyên liệu sẵn có như: Chuối, đường, cám gạo, sữa chua, nước sạch..., chị em tự sản xuất men vi sinh IMO để xử lý rác hữu cơ được phân loại từ hộ gia đình làm phân bón cho cây dược liệu, vừa góp phần bảo vệ môi trường, vừa tạo ra sản phẩm nông nghiệp không sử dụng hóa chất. Đến nay, phụ nữ thị trấn trồng được 2.500m2 cây Bạc hà để làm trà thảo dược và đang tiếp tục mở rộng diện tích. Từ sản phẩm lá Bạc hà thu hoạch được, Hội hướng dẫn hội viên đưa vào chế biến, làm ra sản phẩm trà Bạc hà thảo dược.
Gần 1 năm nay, chế phẩm vi sinh IMO trở thành nguồn phân bón hữu cơ quý giá cho 9ha cây rau các loại của HTX rau sạch Hoàng Gia (xã Bình Dương, Gia Bình). Sau khi được tham gia lớp tập huấn của Hội LHPN tỉnh, HTX xây một bể 50m3 xử lý phân vi sinh bằng phương pháp IMO và tận dụng toàn bộ lượng cỏ dại, gốc rau củ để ngâm ủ. Nhờ không phải sử dụng phân đạm và phân vi sinh, HTX tiết kiệm được gần 300 triệu đồng.
Chăn nuôi 2.000 con thỏ và hơn 1ha ao nuôi cá, trước đây, gia đình chị Nguyễn Thị Hiến, thôn Gia Phú, xã Bình Dương (Gia Bình) vẫn phải mua men vi sinh của Học viện Nông nghiệp để xử lý chuồng trại, ao nuôi. Thế nhưng, từ tháng 5-2020 trở lại đây, được tập huấn chuyển giao kỹ thuật làm vi sinh IMO vừa dễ làm, nguồn nguyên liệu lại sẵn có, gia đình chị mỗi tuần tự chế 200l dùng vào xử lý ao nuôi cá và phun khử chuồng thỏ, hạn chế hoàn toàn mùi hôi. Đặc biệt, trộn vi sinh IMO vào thức ăn, nước uống phòng, chống bệnh viêm đường ruột cho thỏ rất hiệu quả...
Đến nay, tại huyện Gia Bình có hàng trăm vườn rau, quả sạch của phụ nữ được chăm bón từ rác hữu cơ xử lý bằng vi sinh IMO. “Thực tế cho thấy, việc sử dụng chế phẩm vi sinh IMO ứng dụng vào sản xuất nông nghiệp vừa cải thiện chất lượng bữa ăn cho gia đình, vừa hình thành thói quen thu gom xử lý rác thải, góp phần bảo vệ môi trường. Không chỉ vậy, phụ nữ Gia Bình chủ trì Đề tài và chế biến thành công 2 sản phẩm: Bột rau muống đường phèn và trà bạc hà, được Cục An toàn thực phẩm Bộ Y tế, Bộ Công thương chứng nhận sản phẩm an toàn, không nhiễm các chất độc hại. Sản phẩm được đông đảo người tiêu dùng ủng hộ, được kết nối tiêu thụ trong siêu thị của Liên minh Nông nghiệp tử tế. Chúng tôi vẫn nói vui với nhau rằng “mình đang biến rác thành tiền”- Chị Trần Thị Hoa, Chủ tịch Hội LHPN Gia Bình phấn khởi chia sẻ.
Trao quyền tự chủ cho người dân
Ông Hoàng Sơn Công, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ khởi nghiệp và chuyển giao công nghệ ngành bán lẻ Việt Nam, “cha đẻ” của công nghệ IMO cho biết: “Chúng tôi hướng dẫn cách làm chế phẩm vi sinh IMO với 6 tiêu chí “Dễ, rẻ, tiện, nhanh, chất lượng cao và tạo ra lợi ích” với mong muốn trao quyền tự chủ cho người dân. Nó rẻ như nước ao, nước giếng để không mắc về vấn đề tài chính; nó đơn giản đến mức bất cứ ai, lứa tuổi nào cũng có thể làm được, không phụ thuộc vào bất cứ chuyên gia nào. Với các ứng dụng của nó có thể tham gia vào quá trình tạo ra hàng hóa, sản phẩm, hỗ trợ người nông dân tận dụng tất cả các loại tài nguyên tạo ra kinh tế, đồng thời nâng cao đời sống của người dân bằng các thực phẩm sạch, bảo vệ sức khỏe. Điều đặc biệt, dù được gọi là công nghệ nhưng IMO chỉ chiếm vai trò khoảng 10% nếu thực hiện thành công, quan trọng hơn hết, 80% là ý thức của người dân”.
Là một trong hai đơn vị tiên phong của cả nước ứng dụng công nghệ vi sinh IMO vào thực tiễn, Hội LHPN Bắc Ninh đã thể hiện vai trò “dân vận khéo” đặc biệt quan trọng và hiệu quả của mình. Sau hơn 1 năm triển khai thực hiện, các cấp Hội trong tỉnh tuyên truyền, vận động được hơn 45.300 hộ thực hiện phân loại rác thải tại nguồn và sử dụng IMO để xử lý rác hữu cơ để phân loại (đạt 22,3%); 357 mô hình kinh tế hộ, HTX do phụ nữ làm chủ ứng dụng IMO trong sản xuất, chăn nuôi...
Từ những hiệu quả ban đầu, Hội LHPN tỉnh phối hợp với huyện Gia Bình thống nhất thử nghiệm ứng dụng IMO trong xử lý rác thải tại các bãi rác tập trung. Nhất là khi Khu xử lý chất thải rắn sinh hoạt huyện dừng hoạt động (tháng 3-2020), việc xử lý khối lượng rác thải sinh hoạt khoảng 60 tấn/ngày đêm và giải quyết vấn đề ô nhiễm môi trường bằng vi sinh IMO là biện pháp hữu hiệu tức thì.
Huyện ủy Gia Bình ban hành Nghị quyết 01-NQ/HU, là Nghị quyết đầu tiên của Đại hội Đảng bộ huyện lần thứ XXII về triển khai phân loại, xử lý rác hữu cơ trên địa bàn huyện. Đến nay, 28 khu tập kết rác thải tại các xã: Quỳnh Phú, Nhân Thắng, Đại Lai, Bình Dương, Cao Đức, Đại Bái và Xuân Lai được xử lý bằng vi sinh IMO với sự tham gia tích cực, chủ động của cán bộ, hội viên, phụ nữ. Lượng rác thải sinh hoạt sau xử lý bằng IMO giảm khoảng 50 - 80% về thể tích so với ban đầu chưa xử lý, làm giảm hẳn mùi hôi thối, ruồi muỗi tại các điểm tập kết, góp phần giảm tình trạng ô nhiễm môi trường trên địa bàn.
Việc có thêm những mô hình sáng tạo như “Sinh kế” hay “Khu dân cư không rác thải” chính là sự vận dụng linh hoạt, sáng tạo của các cấp Hội trong việc triển khai xây dựng và thực hiện cuộc vận động “Xây dựng gia đình 5 không, 3 sạch”, tạo dấu ấn, bản sắc riêng của phụ nữ. Đồng chí Trần Thị Vân, Chủ tịch Hội LHPN tỉnh khẳng định: “Với cách lựa chọn những vấn đề thiết thực, đúng nhu cầu thực tế, phù hợp với khả năng mà phụ nữ có thể thực hiện, đến nay, các hoạt động của phụ nữ tham gia bảo vệ môi trường, xây dựng NTM không chỉ là mục tiêu, chỉ tiêu trong văn bản, Nghị quyết của Hội mà đã trở thành việc làm thường xuyên, xuất phát từ nhu cầu của chị em phụ nữ. Hội mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm, sự phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, hiệu quả của các cấp, các ngành, các địa phương để phát huy sức mạnh tổng hợp, tạo môi trường thuận lợi về chính sách, nguồn lực để thúc đẩy mỗi cá nhân, gia đình và cộng đồng chủ động phân loại, xử lý rác thải tại gia đình, góp phần hưởng ứng phong trào “Bắc Ninh hành động vì môi trường sạch”, thực hiện hiệu quả Đề án tổng thể bảo vệ môi trường tỉnh Bắc Ninh, giai đoạn 2019-2025”, xây dựng Bắc Ninh trở thành những “miền quê đáng sống”...
Theo thống kê, mỗi ngày, Bắc Ninh phát sinh khoảng 950 tấn rác thải sinh hoạt, mỗi năm tăng thêm khoảng 10%. Việc phân loại, xử lý rác hữu cơ bằng vi sinh tại hộ gia đình là một phương pháp hữu ích góp phần giảm khối lượng rác thải phát sinh từ các hộ gia đình khi thu gom vận chuyển; giảm kinh phí vận chuyển xử lý, giảm áp lực về đất đai để xây dựng các Nhà máy xử lý, các khu chôn lấp, giảm nguy cơ gây ô nhiễm môi trường...
