Sự phát triển mạnh mẽ, toàn diện của đô thị Từ Sơn giai đoạn 2015-2020 ghi dấu ấn đậm nét của những thành tựu nổi bật trong đời sống văn hóa. Hoạt động văn hóa văn nghệ, TDTT có bước phát triển đáng kể. Hệ thống di sản văn hóa được trân trọng trao truyền và phát huy giá trị. Môi trường văn hóa cải thiện rõ rệt, thiết chế văn hóa được quan tâm đầu tư, từng bước làm thay đổi diện mạo đô thị trẻ.
Đến nay, thị xã có 73/80 thôn, khu phố có Nhà văn hóa, trong đó 57 Nhà văn hóa đạt chuẩn; 12/12 xã, phường hoàn thiện quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất cho thiết chế Trung tâm văn hóa thể thao xã, phường. Đáng nói là, hệ thống thiết chế văn hóa thể thao cơ sở của Từ Sơn luôn phát huy hiệu quả, trở thành những trung tâm sinh hoạt văn hóa văn nghệ, TDTT của đông đảo nhân dân. Mới đây công trình Thư viện-Bảo tàng thị xã Từ Sơn sau một được đầu tư xây dựng, đáp ứng nhu cầu khám phá tri thức, mở ra không gian học tập suốt đời cho người dân.
Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” lan tỏa sâu rộng, tạo sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của cộng đồng, từng bước hình thành nếp sống văn minh đô thị. Năm 2019, thị xã có 65/80 làng, khu phố văn hóa; 92,4% gia đình văn hóa và 92/128 cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt danh hiệu văn hóa. Hầu hết các thôn, khu phố đều hoàn thiện bổ sung Quy ước, hương ước với những quy định mới phù hợp, tiến bộ. Ý thức trong thực hiện nếp sống văn minh việc cưới, việc tang của người dân ngày càng nâng cao.
Vốn là vùng đất cổ có truyền thống lịch sử văn hóa lâu đời, nơi hội tụ hồn thiêng sông núi, đất phát tích vương triều Lý, người dân Từ Sơn bảo giữ được kho tàng di sản văn hóa đặc sắc, phong phú, phản ánh những giai đoạn lịch sử quan trọng của dân tộc với gần 200 di tích, trong đó 102 di tích đã được Nhà nước xếp hạng (47 di tích cấp tỉnh, 42 di tích cấp Quốc gia và 1 quần thể di tích Quốc gia đặc biệt là Đền Đô và hệ thống Lăng mộ các Vua triều Lý gồm 13 điểm di tích). Các di tích lịch sử văn hóa luôn được các cấp ủy Đảng, chính quyền đặc biệt quan tâm, tăng cường tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao nhận thức trong nhân dân về bảo tồn và phát huy giá trị. Điểm nổi bật là các nghi lễ, mỹ tục vẫn được bảo lưu nghiêm cẩn. Quy định về tuổi ra đình, thành viên ban khánh tiết, các nghi lễ kiêng kỵ ở các di tích vẫn được bảo giữ theo đúng truyền thống.
Thị xã hiện vẫn bảo giữ 35 di tích thờ phụng gắn liền với tên tuổi các danh nhân khoa bảng, tiêu biểu như đền thờ Trạng nguyên Nguyễn Giản Thanh xã Hương Mạc; đền thờ Trạng Nguyên Ngô Miễn Thiệu, Nguyễn Quán Quang ở xã Tam Sơn; nhà thờ họ Nguyễn ở khu phố Vĩnh Kiều, phường Đồng Nguyên; di tích Văn chỉ đền Đô; Hương Hiền Từ ở Phù Lưu...
Từ Sơn bây giờ, nhiều làng cổ đã thành khu phố, những tòa nhà cao tầng mọc lên, những tuyến đường mới mở ra. Thị xã trẻ đang vươn mình phát triển mạnh mẽ, sôi động, từng xuất hiện những làng giám đốc, những triệu phú, tỉ phú song người thiên hạ đến đây vẫn nhận ra một trung tâm văn hóa nghệ thuật rực rỡ từ cả nghìn năm... Đến bất cứ xã, phường nào cũng dễ chạm vào di sản mà quan trọng hơn cả là một nền tinh thần văn hóa thấm đẫm vào đời sống. Dường như ở mảnh đất này, càng hiện đại thì những gì thuộc về quá khứ càng được trân trọng. Đó không phải chỉ là câu chuyện gìn giữ di tích, di sản mà mỗi bước phát triển của thị xã luôn có sự kế thừa tư tưởng, ý thức trân trọng quá khứ, sáng tạo và đi lên từ mạch nguồn truyền thống. Nơi này, một con ngõ, một đoạn phố, một cổng làng cũng ẩn chứa bao lớp lang lịch sử, quá khứ quyện hòa với hiện tại trong từng hơi thở của sự phát triển.
Rất hiếm vùng đất nào đạt sự trù phú cả về kinh tế lẫn văn hóa và chiều sâu lịch sử như Từ Sơn của Bắc Ninh. Hy vọng, mạch nguồn truyền thống với kho di sản văn hóa quý báu sẽ mãi là điểm tựa, là hồn cốt nền tảng góp phần tạo sức mạnh tinh thần to lớn để thị xã trẻ vững bước hòa vào sự phát triển sôi động không ngừng của đất nước trong giai đoạn mới.
