Trong động thái cứng rắn nhắm vào một lãnh đạo địa phương từ lâu bị coi là không trung thành với Điện Kremlin và đảng Nước Nga thống nhất cầm quyền, lực lượng an ninh vũ trang Nga hôm 9/7 đã đột kích và bắt giữ Sergei Furgal, Thống đốc Khabarovsk Krai, lãnh thổ xa xôi thuộc vùng Viễn Đông của Nga, theo New York Times.

Vụ bắt giữ hôm 9/7 được coi là một thông điệp cứng rắn cảnh báo giới quan chức địa phương không nên thách thức quyền lực của Điện Kremlin, sau khi đã được chính quyền trung ương giao phần lớn trách nhiệm và quyền hạn trong cuộc chiến chống đại dịch Covid-19.

Tội danh từ 20 năm trước

Trong cuộc đột kích hôm 9/7, ông Furgal bị bắt khi đang lái xe ở khu vực gần nhà riêng ở thành phố Khabarovsk. Các điều tra viên cáo buộc Furgal có liên quan tới nhiều vụ giết người vào đầu những năm 2000, khi ông này còn là một doanh nhân.  

"Đây là thông điệp gửi tới lãnh đạo các khu vực, rằng họ (chính quyền trung ương) có thể bắt giữ các thống đốc đương nhiệm vì những tội danh 15-20 năm trước, có nghĩa là họ có thể tiếp tục các vụ bắt giữ", Nikolai Petrov, nhà phân tích các vấn đề quốc tế từ viện nghiên cứu Chatham trụ sở tại London, đánh giá.

Ông Furgal nắm quyền thống đốc Khabarovsk Krai từ năm 2018 sau khi đánh bại một ứng cử viên được Điện Kremlin hậu thuẫn.

Giống như nhiều chính trị gia Nga, đặc biệt ở các khu vực xa xôi trong nội địa và vùng Viễn Đông, ông Furgal, người từng là thương nhân buôn bán gỗ và sắt phế liệu, tham gia vào chính trường trong hàng ngũ đảng Dân chủ tự do cánh hữu đối lập.

Furgal được cho là có một quá khứ nhúng chàm, có thể liên quan tới các hoạt động tội phạm.

Tuy nhiên, chính trị gia 50 tuổi đã có nhiều năm nắm giữ các chức vụ dân cử tại các cơ quan lập pháp từ trung ương đến địa phương, và không một điều tra viên nào tỏ ra quan tâm tới những hành vi mà nay bị nhà chức trách Nga cho là phạm tội.

Ông Furgal được đưa lên máy bay trở về thủ đô Moscow ngay sau vụ bắt giữ tại Khabarovsk.

Trước tòa án ở thủ đô Moscow hôm 10/7, Furgal nói mình vô tội đối với cáo buộc giết người và âm mưu giết người. Thống đốc Khabarovsk sẽ bị tạm giam đến ngày 9/9.

Củng cố lòng trung thành

Nỗi sợ hãi những hành vi phạm pháp trong quá khứ đột ngột bị điều tra từ lâu đã là chất keo gắn kết một số thành phần thuộc Cơ quan An ninh liên bang Nga (FSB), cũng như các đơn vị vũ trang khác nằm trong hệ thống hành pháp của Nga.

"Quyết định điều tra ông Furgal dường như phản ánh sự lo ngại của Điện Kremlin về nguy cơ lòng trung thành dự trên sự sợ hãi của giới tinh hoa chính trị đang dần lung lay", New York Times bình luận.

Các nhà phân tích cho rằng vụ bắt giữ bất ngờ nhắm vào ông Furgal hôm 9/7 là dấu hiệu cho thấy Điện Kremlin đang tìm cách thu hồi một số quyền tự chủ được trao cho lãnh đạo các địa phương trong giai đoạn đầu dịch bệnh bùng phát.

Trước đó, để tránh sự chỉ trích vì ban hành các biện pháp phong tỏa có thể không nhận được sự ủng hộ của công chúng, Điện Kremlin đã trao cho thống đốc các địa phương quyền lực rộng lớn trong quyết định cách ứng phó với dịch bệnh.

Ông Vladimir Zhirinovsky trong cuộc gặp với Tổng thống Nga Putin. Ảnh: TASS.

Thế nhưng, kết quả thăm dò dư luận cho thấy dịch bệnh đã giúp tỷ lệ ủng hộ đối với các lãnh đạo địa phương tăng lên, trong khi tỷ lệ ủng hộ đối với Tổng thống Putin có dấu hiệu giảm đi.

Abbas Gallyamov, cựu quan chức từng chuẩn bị các bài phát biểu cho Tổng thống Putin, cho biết cú ngã ngựa của thống đốc Khabarovsk là thông điệp tới quan chức các địa phương cả nước rằng sự phân quyền trong đại dịch chỉ là tạm thời.

"Giờ đây, khi cuộc chiến chống dịch bệnh đã được tuyên bố là chiến thắng, tất cả quyền lực được chuyển giao trong thời gian đại dịch phải bị thu hồi nguyên vẹn", ông Glayamov nói.

Vụ bắt giữ hôm 9/7 bị phe đối lập chỉ trích là bước đi mới trong chiến dịch củng cố quyền lực của Điện Kremlin, sau khi cử tri Nga đã bỏ phiếu ủng hộ việc sửa đổi hiến pháp, cho phép Tổng thống Putin có thể tiếp tục nắm quyền đến năm 2036.

Vladimir Zhirinovsky, thủ lĩnh đảng Dân chủ tự do đối lập mà ông Furgal là thành viên, đã lên tiếng chỉ trích vụ bắt giữ, đe dọa nhiều thành viên đảng này trong Quốc hội Nga sẽ từ chức để phản đối.

"Chúng tôi đã giúp thông qua hiến pháp, các người trả lại cho chúng tôi những chiếc còng tay", Zhirinovsky cảnh báo Điện Kremlin. Trong quá khứ, đảng Dân chủ tự do thường ủng hộ các chính sách của Điện Kremlin và đảng Nước Nga thống nhất.

Hãng thông tấn TASS hôm 10/7 cho biết lực lượng an ninh đã khám xét tư gia của 5 thành viên thuộc đảng Dân chủ tự do tại thành phố Khabarovsk có liên quan tới thống đốc Furgal và cuộc điều tra giết người.

Trong vài ngày kể từ sau cuộc trưng cầu dây ý sửa đổi hiến pháp kết thúc hôm 1/7, cơ quan an ninh FSB đã tiến hành hàng loạt động thái mà phe đối lập cáo buộc là nhằm dập tắt các tiếng nói chỉ trích Điện Kremlin cũng như lực lượng an ninh.

Hôm 6/7, tòa án tại thành phố Pskov đã xử phạt nhà báo Svetlana Prokopyeva 7.000 USD, đồng thời tịch thu máy tính và điện thoại của cô này, với cáo buộc ủng hộ chủ nghĩa khủ‌ng b‌ố trong một bài viết có nội dung chỉ trích lực lượng an ninh từ năm 2018.

Hôm 7/7, FSB bắt giữ một cựu phóng viên hiện làm việc cho cơ quan vũ trụ Nga với cáo buộc phản quốc, chuyển giao tài liệu mật cho một quốc gia thuộc khối NATO. Vụ bắt giữ đã làm nổ ra một cuộc biểu tình nhỏ bên ngoài trụ sở FSB.

Hôm 9/7, lực lượng an ninh cũng khám xét nhà riêng của nhiều nhà hoạt động đối lập thuộc nhóm Open Russia, một tổ chức bất đồng chính kiến với Điện Kremlin. Lực lượng an ninh cũng khám xét nhà của một số chính trị gia độc lập từng tham gia ứng cử, thách thức các ứng cử viên do Điện Kremlin ủng hộ, tại các cuộc bầu cử địa phương.

Thống đốc Furgal không làm tốt nhiệm vụ?

Trong cuộc trưng cầu dân ý mới đây, cử tri tại Khabarovsk Krai đã ủng hộ việc sửa đổi hiến pháp do đảng Nước Nga thống nhất hậu thuẫn. Mặc dù vậy, tỷ lệ ủng hộ ở đây chỉ ở mức 62%, thấp hơn so với trung bình toàn quốc là 78%.

Tuy nhiên, điều tai hại đối với hình ảnh của ông Furgal trong mắt Điện Kremlin nằm ở chỗ chỉ có 42% số cử tri tại Khabarovsk Krai tham gia bỏ phiếu. New York Times nhận định Điện Kremlin trông đợi thống đốc các địa phương vận động được ít nhất hơn 50% cử tri tham gia bỏ phiếu nhằm thể hiện sự ủng hộ của người dân, cũng như sự trung thành của lãnh đạo các địa phương với chính quyền trung ương.

Người dân Nga tham gia cuộc bỏ phiếu thay đổi hiến pháp. Ảnh: Reuters.

Trong bài viết đăng tải hôm 9/7, hãng thông tấn TASS chỉ trích nhiệm kỳ của ông Frugal, cho rằng thống đốc 50 tuổi đã không thực hiện được các lời hứa về hồi sinh nền kinh tế của Khabarovsk Krai.

Kostantin Kalachev, cựu quan chức của đảng Nước Nga thống nhất, cho rằng vụ bắt giữ Thống đốc Frugal vì một tội danh được cho là đã xảy ra từ hàng chục năm trước là "một thông điệp đầy hàm ý" gửi tới các ứng cử viên chuẩn bị tham gia cuộc bầu cử cấp địa phương vào tháng 9 tới, đặc biệt là những người không được Điện Kremlin ủng hộ.

"Đừng tham gia nếu có bất cứ cơ hội chiến thắng nào, dù chỉ là nhỏ nhất. Cuộc đời sẽ không chỉ có sữa và mật ong đâu", ông Kalachev bình luận.